7 tips bij het werken met rubrics

Maaike Rodenboog is leerplanontwikkelaar bij het SLO. Ze houdt zich onder andere bezig met onderzoek naar het meten en volgen van 21e-eeuwse vaardigheden in rubrics. Hoe maak je een rubric als er nog geen bestaande rubric is? Wanneer zet je een rubric in? En hoe betrek je je leerlingen bij de ontwikkeling van vaardigheden? Deze én meer vragen stelden we aan Maaike Rodenboog en zij gaf de volgende tips.

TIP 1 Gebruik het als beoordelings- of feedback-instrument

“Een rubric kun je gebruiken om helder te maken waarop je prestaties van leerlingen precies beoordeeld. Leerlingen zien in een rubric precies wat van hen verwacht wordt en welke doelen ze kunnen bereiken. Het is ook een handig instrument waarmee je feedback aan leerlingen kunt geven, of leerlingen feedback aan elkaar kunnen geven.”

TIP 2 Rafel een vaardigheid uit elkaar

“Als je een vaardigheid in een rubric wil gieten, bedenk je eerst uit welke criteria of gedragsindicatoren een vaardigheid is opgebouwd. Een van de criteria van ‘samenwerken’ is bijvoorbeeld ‘luisteren’. Vervolgens beschrijf je het gedrag dat hoort bij goed kunnen luisteren in opbouwende fasen. Zo ontstaat er een matrix waarbij verticaal de gedragsindicatoren staan en horizontaal de ontwikkelingsfases.”

TIP 3 Gebruik bestaande rubrics

“Er zijn al veel rubrics ontwikkeld. Denk aan de 21e-eeuwse vaardigheden of LOB-vaardigheden. Maak daar vooral gebruik van! Maar ook als je denkt dat bij een vaardigheid nog geen rubric gemaakt is, kun je vaak bestaande rubrics gebruiken. Een vaardigheid als ‘ondernemen’ bestaat uit criteria , zoals ‘initiatief nemen’, ‘doelen stellen’ en ‘reflecteren op wat je ondernomen hebt’. Dit zijn criteria die je ook terug kunt vinden in de rubrics bij bijvoorbeeld ‘kritisch denken’ en ‘zelfregulering’. Kijk goed bij andere vaardigheden om te voorkomen dat je het wiel nog eens gaat uitvinden. Of google eens op ‘rubrics’ en ‘formative assessment’. Je zal versteld staan van de hoeveelheid Engelstalige rubrics die je vindt! Als de stappen in een rubric voor jouw leerlingen te groot zijn, kun je er ook een criterium uit lichten, die weer opsplitsen in subcriteria en verdelen in fases. Zo heb je op basis van een bestaande rubric een nieuwe rubric ontwikkeld!”

TIP 4 Formuleer gedrag positief

“Als je het gedrag bij een fase in een rubric beschrijft, doe dat dan positief en beschrijf wat een leerling in deze fase al wél kan. Zo krijgt elke leerling een goed gevoel wanneer hij een stap maakt. Dus niet: ‘ik kan nog niet goed luisteren’ maar bijvoorbeeld: ‘ik luister als ik geïnteresseerd ben in een onderwerp’.”

TIP 5 Gebruik een rubric formatief

“Ik zie wel eens dat scholen rubrics vooral gebruiken bij het bepalen van een eindoordeel over de prestaties van leerlingen, maar dat is jammer. Het is namelijk een mooi formatief instrument waarmee leerlingen hun groei kunnen laten zien. Kijk samen met je leerling bijvoorbeeld wat de volgende stap is bij het criterium ‘afspraken nakomen’ bij de vaardigheid ‘samenwerken’. Als een leerling vaak aan afspraken herinnerd moet worden, kun je met hem of haar het gesprek aangaan over hoe hij afspraken wél kan nakomen en zo kan groeien in deze vaardigheid.”

TIP 6 Maak keuzes voor het volgen van vaardigheden

“Het werken met rubrics kost tijd. Maak daarom keuzes en zet in een periode of bij een bepaalde opdracht één of twee vaardigheden centraal. Zorg dat de leerlingen ook daadwerkelijk kunnen oefenen met die vaardigheden. Tijdwinst kan ook behaald worden door het samenvoegen van vaardigheden; communiceren en samenwerken lenen zich daar bijvoorbeeld goed voor. En bovenal: kijk welke vaardigheid in een periode of situatie aansluit bij je leerlingen.”

TIP 7 Betrek je leerlingen bij het werken met rubrics

“Bedenk samen met je leerlingen welke criteria er bij een vaardigheid horen, of betrek je leerlingen bij het beschrijven van het gedrag dat bij een fase hoort. Zo gaat het meer leven voor leerlingen en begrijpen leerlingen beter welke stappen ze moeten zetten om te groeien in vaardigheden. Omschrijf gedrag zo concreet mogelijk en vermijd kreten als ‘beetje meer’ en ‘nog meer’. Een bestaande rubric kan een hulpmiddel zijn om er zelf één te ontwikkelen met leerlingen.”